معرفی کتاب «اقتصاد ایران در دوران دولت ملی»

در دوره‌ای که دستاوردهای دولت ملی دکتر مصدق و آرمان‌هایی که در جنبش ملی‌کردن صنعت نفت متجلی شد، نه از سوی سلطنت‌طلب‌ها بلکه از سوی پاره ‌ای از نیروهای آزادیخواه مورد نقد و نفی قرار می‌‌گیرد و نبود حافظه تاریخی به‌عنوان یک مشکل فرهنگی جامعه ایرانی و تحریف واقعیت‌‌های تاریخی به‌دلیل عدم مطالعه عمیق شواهد خودنمایی می‌کند، انتشارات نهادگرا در سال جاری اقدام به چاپ کتابی روشنگرانه در زمینه واقعیت‌های اقتصادی و اجتماعی دولت ملی دکتر مصدق کرد.

کتاب «اقتصاد ایران در دولت ملی» نوشته دکتر فرشاد مومنی و بهرام نقش تبریزی در پاییز امسال توسط انتشارات نهادگرا روانه بازار نشر شده است تا پاسخی به نقدها و بیانی از واقعیت‌ها و عملکرد دولت دکتر مصدق در این برهه حساس تاریخی باشد.

در این کتاب که به مروری بر وضعیت اقتصاد سیاسی آن دوره و عملکرد اقتصادی دولت اختصاص یافته است، هدف از مطالعه انجام‌شده این‌گونه عنوان شده است:

«مطالعه حاضر با این هدف آغاز شد که به‌صورت مشخص به دو پرسش، پاسخ دهد؛ اول اینکه آیا دستاوردهای قابل توجه دولت ملی در حوزه عملکرد اقتصادی و ثبت رکوردهایی در این زمینه که با گذشت بالغ بر نیم قرن هنوز ثابت و پابرجا مانده، تصادفی بوده یا نتیجه یک کوشش مدبرانه و مشارکت‌جویانه در سطح مدیریت توسعه ملی، همراه با برقراری یک رابطه مبتنی بر اعتماد و همکاری میان دولت ملی و مردم بوده است؟ دومین پرسش که تلاش شد بدان پاسخی مناسب داده شود این بود که آیا مجموعه اقدامات انجام‌شده در آن دوران از مبنای نظری مشخص نیز برخوردار بوده است یا نه؟» (ص 29)

همچنین در این کتاب علاوه بر واکاوی دلایل موفقیت مصدق در به‌دست آوردن تراز تجاری غیرنفتی مثبت برای اولین و آخرین بار در هفتاد سال گذشته و تحقق اقتصاد بدون نفت، نمونه‌‌هایی از اقدامات اصلاحی دولت در حوزه‌های مختلف بررسی شده که در دیگر اسناد تاریخی کمتر بدان‌ها اشاره شده است. ازجمله این اقدامات می‌توان به اصلاحات کشاورزی (رویکردی که می‌توانست جانشین اصلاحات ارضی باشد) و نیز اصلاحات صنعتی و مدیریت اقتصاد کلان اشاره کرد.

با برگشت به دیدگاه نهادگرایانه کتاب این نکات در بازخوانی اقدامات دولت ملی دکتر مصدق مورد توجه ویژه قرار گرفته است: «توجه به زیربناسازی و تمهید زیرساخت‌‌های فیزیکی توسعه ملی، برخورد برنامه‌ای، غیرشتاب‌زده و نهادسازانه برای توسعه پایدار بخش‌های مولد و تلاش برای ارتقاء بنیه تولید ملی به سبکی هوشمندانه و مبتنی بر نوآوری‌های نهادی، ازجمله درخشان‌ترین تجربه‌های ماندگار نظام حکمرانی دولت ملی است.»  (ص 31)

اگر چه دوره کوتاه 28ماهه صدارت دکتر مصدق و بحران‌‌های داخلی و بین‌المللی که در این مدت کوتاه برای دولت ایجاد شد برای به بن‌بست کشاندن هرگونه توان تامل و برنامه‌ریزی بلندمدت و اصلاحی و درگیر کردن دولت به امور کوتاه‌مدت و روزمره کافی است، این کتاب به‌خوبی نشان می‌دهد که در همین مدت کوتاه چه طرح‌ها و اقداماتی برای اصلاح وضعیت اقتصادی و اجتماعی آغاز شده بود که البته بسیاری از آن‌ها با وقوع کودتا فرصت تعمیق و تحول بخشی اساسی نیافتند اما به‌عنوان سرمشقی از سیاستگذاری توسعه‌ای مبتنی بر اصلاح نهادی و نوآوری‌های نهادی منجر به تحول اقتصادی و اجتماعی می‌تواند مورد توجه همه علاقه‌مندان به توسعه ایران و دانش‌پژوهان و سیاستگذاران قرار گیرد.

منبع: مدرسه اقتصاد نهادگرا

?? به شبکه هما بپیوندید.